TOPIK : PENGURUSAN HAZARD
1.0 EMPAT
PUNCA-PUNCA LAZIM KEMALANGAN PEKERJAAN
Pengamalan budaya kerja yang selamat dan sihat
memerlukan kerjasama dan komitmen semua pihak dalam organisasi. Golongan
pekerja sering menyalahkan pihak pengurusan kerana tidak menyediakan peralatan
yang selamat manakala pihak pengurusan menyalahkan pekerja keran tidak mengikut
prosedur yang ditetapkan. Jika keadaan ini berterusan dan berlaku kemalangan,
ia akan merugikan kedua-dua belah pihak. Kemalangan bukan sahaja menyebabkan
kerosakan pada harta tetapi juga boleh turut menyebabkan kecederaan dan juga
kematian. Kecenderungan utama berlaku kemalangan di tempat kerja boleh
dibahagikan kepada beberapa faktor utama iaitu punca asas dan punca langsung. Menurut
Nor Azimah dan rakan-rakan (2014), terdapat beberapa teori yang boleh digunakan
untuk mengetahui punca-punca lazim kemalangan di tempat kerja. Teori-teori
tersebut adalah seperti yang berikut:-
1.1 TEORI
DOMINO
Teori
Domino telah diperkenalkan oleh Herbert W.Heinrich selepas beliau mengkaji
75,000 laporan kemalangan perusahaan. Berdasarkan hasil kajian tersebut, dia merumuskan bahawa 80% kemalangan
perusahaan adalah berpunca daripada tindakan tidak selamat yang dilakukan oleh
sesama pekerja, 10% daripada keadaan tidak selamat, dan hanya 2% yang tidak
dapat dielakkan. Contoh kerja yang tidak selamat yang dilakukan oleh pekerja
ialah bersikap cuai dan tidak mematuhi prosedur keselamatan. Manakala contoh
keadaan kerja yang tidak selamat ialah semasa bekerja di bangunan tinggi tanpa
kelengkapan dan peralatan yang selamat dan menggunakan alatan elektrik yang
sudah rosak atau tidak berfungsi dengan baik. Selain itu, kemalangan yang tidak
dapat dielakkan ialah seperti banjir, ribut dan kemalangan yang disebabkan oleh
individu lain.
1.2 TEORI
FAKTOR MANUSIA
Teori
Faktor Manusia menyifatkan kemalangan di tempat kerja ialah rangkaian
kemalangan akibat kesilapan manusia. Berikut adalah tiga faktor besar yang
menyebabkan kesilapan manusia boleh berlaku :-
1.2.1 Sarat
(Beban lebih)
Sarat
ialah keadaan tidak seimbang antara keupayaan seseorang pada sesuatu masa dan
bebanan yang boleh dibawa pada keadaan tertentu. Keupayaan seseorang ialah
penggabungan beberapa kualiti seperti keupayaan semula jadi, latihan, keadaan
minda, tekanan dan keadaan fizikal.
Beban
yang boleh dibawa seseorang mengandungi tugasan di bawah tanggungjawabnya dan
beberapa beban tambahan akibat daripada faktor seperti :-
a) Faktor alam persekitaran (bising, tarikan
dan sebagainya).
b) Faktor dalaman (masalah peribadi, tekanan
perasaan dan kebimbangan.
c) Faktor keadaan (paras risiko, arahan tidak
jelas dan seumpamanya).
Bagaimana seseorang itu bertindak ialah hasil
paras motivasi dan tahap rangsangan.
1.2.2 Tindak
balas tidak sesuai
Cara
seseorang bertindak balas terhadap sesuatu keadaan boleh menyebabkan atau
mencegah kemalangan. Jika seseorang mengesan keadaan bahaya tetapi tidak
berbuat sesuatu untuk membetulkannya, maka dia telah melakukan tindak balas
yang tidak sesuai. Contohnya, pekerja di tapak pembinaan mesti memakai topi
keselamatan dan mematuhi semua garis panduan keselamatan yang telah ditetapkan
oleh pihak pengurusan. Tidak mematuhi peraturan ini boleh dianggap sebagai
tindak balas yang tidak berpatutan. (Rujuk Rajah 2.0).
Jika
seseorang mengeluarkan alat perlindungan daripada sebuah jentera sebagai usaha
untuk meningkatkan pengeluaran, makan dia telah melakukan tindak balas yang
tidak sesuai. Sekali lagi, jika seseorang mengabaikan prosedur keselamatan yang
diiktiraf, maka tindak balasnya tidak sesuai dan boleh menyebabkan berlakunya
kemalangan. Selain daripada itu juga, ketidaksesuaian tempat kerja atau
persekitaran boleh menyumbang pada kemalangan. Ketidaksesuaian tempat kerja
seseorang berkaitan dengan saiz fizikal kemudahan yang ada dan juga pasukan,
kecapaian, rasa dan faktor seumpamanya yang boleh menyebabkan kemalangan dan
kecederaan.
1.2.3 Aktiviti
Tidak Sesuai
Kesilapan
manusia boleh berlaku diakibatkan oleh aktiviti tidak sesuai. Contohnya,
seseorang menjalankan tugasan yang tidak biasa dilakukan. Contoh lain ialah
kesalahan menilai tahap risiko sesuatu tugasan. Aktiviti yang tidak sesuai
boleh mengakibatkan kemalangan dan kecederaan.
Untuk memahami Teori Faktor Manusia dengan
lebih lanjut. sila rujuk Rajah 3.0.
1.3 TEORI
KEMALANGAN ATAU KEJADIAN
Teori
kemalangan atau kejadian ialah sambungan daripada Teori Faktor Manusia. Ia
dibangunkan oleh Den Petersen dan kadangkala dikenali sebagai Teori Kemalangan
atau Kejadian Petersen. Petersen memperkenalkan beberapa unsur baru seperti
perangkap ergonomik, keputusan yang silap, dan kegagalan sistem. Teori ini
menerangkan bahawa sarat, perangkap ergonomik, dan keputusan untuk membuat
salah menyebabkan kesilapan manusia. Kesalahan membuat keputusan berkemungkinan
dibuat secara dan logik atau juga secara tidak sedar.
Pelbagai
tekanan seperti tarikh akhir yang ketat, tekanan rakan sekerja dan kekangan
belanjawan adalah faktor yang boleh menyumbang pada kelakuan yang tidak
selamat. Faktor lain yang boleh mempengaruhi keputusan ialah sikap “ia tidak
akan berlaku kepada saya”.
Komponen
kegagalan sistem pula ialah sumbangan penting dalam teori Petersen. Pertama ia
menunjukkan ada kemungkinan yang berlaku akibat hubungan antara pengurusan
keputusan atau gelagat pengurusan dengan keselamatan. Kedua, ia membina peranan
pengurusan dalam pencegahan keselamatan dan juga konsep yang meluas dalam
keselamatan dan kesihatan pekerjaan.
1.4 TEORI
EPIDEMIOLOGI
Teori
Epidemiologi ialah bidang kajian ilmiah yang mengkaji hubungan penyebab antara
faktor alam persekitaran dengan penyakit. Teori ini menyatakan bahawa model ini
digunakan untuk mengkaji dan menentukan hubungan yang boleh digunakan untuk
mengkaji hubungan penyebab antara faktor alam persekitaran dan kemalangan
ataupun penyakit. Komponen utamanya merupakan sifat kecenderungan dan sifat
keadaan. Sifat ini jika di ambil bersama akan menghasilkan atau mencegah
keadaan yang mengakibatkan kemalangan.
Sebagai
contoh, pekerja akan mudah terkena tekanan daripada rakan sekerja (sifat
kecenderungan) dan dia ditekan oleh rakan sekerja (sifat keadaan) untuk
mempercepatkan operasinya. Sebarang keputusan berkemungkinan akan menghasilkan
kecuaian sehingga meningkatkan kebarangkalian berlaku kemalangan di tempat
kerja.
2.0 PENILAIAN
MENGENAI AMALAN-AMALAN KESIHATAN DAN KESELAMATAN DI MALAYSIA AIRPORT HOLDINGS
BERHAD
Terdapat sebuah
jawatankuasa yang mengawal dan mengurus sistem keselamatan di bawah jabatan
yang dipanggil sebagai Quality Management System (QMS) yang juga
berfungsi dalam mengurus tadbir Safety Management System (SMS). Selain
itu, terdapat sebuah jawatankuasa atau sistem yang telah diwujudkan oleh
Malaysia Airport Holdings Berhad (MAHB), yang bertanggungjawab dalam
keseluruhan aspek dalam kesihatan dan keselamatan pekerjaan diaplikasikan
dengan baik dan mengikut prosedur yang telah ditetapkan. Sistem ini diwakili
daripada pekerja yang merangkumi daripada pelbagai unit, seperti AVSEC (Aviation
Security), AFRS (Airport Fire & Rescue System), unit
kejuruteraan, dan lain-lain lagi unit yang wujud dalam carta organisasi MAHB
ini.
AFRS
adalah merupakan sebuah unit bomba dan penyelamat milik MAHB sendiri yang
sentiasa bersedia sekiranya berlaku insiden dan kemalangan di sekitar kawasan
lapangan terbang. AFRS mempunyai 4 buah trak bomba yang berharga RM3.2 juta
setiap satu selepas cukai. Trak tersebut menampilkan ciri-ciri teknologi moden
yang amat kondusif dalam usaha untuk menangani dan memadamkan kebakaran yang
berlaku di kawasan lapangan terbang tersebut sama ada melibatkan pesawat
ataupun bangunan di terminal lapangan terbang. Dalam prosedur yang telah ditetapkan,
AFRS perlu bertindak dalam lingkungan 6 minit selepas laporan diterima daripada
“Air Traffic Control”.
Sementara itu,
AVSEC pula adalah sebuah pasukan keselamatan khas yang berfungsi dalam
bertindak menjaga keselamatan di kawasan sekitar lapangan terbang dari ancaman
jenayah atau insiden kemalangan yang berlaku. AVSEC terdiri daripada pasukan
polis bantuan yang telah diberi pentauliahan daripada pihak polis selepas
setiap latihan ditamatkan. Pegawai AFRS atau AVSEC akan diberi latihan di
sebuah pusat latihan khas dikenali sebagai ECA Training College .
Dalam
perancangan dan amalan keselamatan yang telah digariskan oleh MAHB, terdapat 3
jenis latihan atau tindakan yang akan dilakukan sebagai persediaan kepada
sebarang insiden yang akan berlaku. Antara latihan dan tindakan tersebut ialah
seperti :-
i) “Table
Talk” yang berfungsi dalam membincangkan perkara-perkara yang boleh
mendatangkan bahaya yang berlaku di tempat kerja yang akan diadakan enam bulan
sekali.
ii) “Partial
Exercise” yang melibatkan pihak AFRS dan juga hospital tempatan yang akan
membuat latihan untuk menghadapi kecemasan yang dijangka akan berlaku, iaitu
latihan berfokus.
ii) “Full
Scale Exercise” yang diadakan dua tahun sekali di mana latihan ini
melibatkan orang awam sekitar lapangan terbang MAHB.
Selain itu juga, terdapat beberapa budaya
keselamatan lain yang telah diterapkan oleh MAHB ini. Pihak MAHB telah
menetapkan beberapa prosedur penting dalam syarikat bagi memastikan setiap
tindakan yang dilakukan sekiranya berlaku kecemasan adalah mengikut garis
panduan yang telah ditetapkan oleh pihak syarikat yang dipanggil Airport
Emergency Procedure (AEP). AEP adalah sebuah fail yang berfungsi dalam
menentukan dan menerangkan tindakan yang seharusnya di ambil sekiranya berlaku
kecemasan. Fail tersebut juga menjelaskan mengenai beberapa jenis kecemasan
yang mungkin akan berlaku di sekitar kawasan lapangan terbang. Antara budaya
keselamatan lain yang diamalkan oleh MAHB juga ialah dengan mengadakan Workplace
Inspection yang dilakukan 4 bulan sekali. Seramai 7 hingga 8 orang yang
bertauliah akan dipertanggungjawabkan untuk melakukan pemantauan terhadap kawasan
tempat kerja di sekitar terminal lapangan terbang tersebut. Sekiranya terdapat
sebarang situasi atau keadaan yang boleh mendatangkan risiko, satu laporan akan
dibuat oleh pemantau tersebut dan akan diserahkan kepada pihak atasan
pengurusan untuk mengambil tindakan yang seterusnya.
Dalam
konteks kesihatan pula, pihak MAHB menyediakan beberapa pakej rawatan kesihatan
kepada pekerja-pekerja dan akan melakukan pemeriksaan kesihatan terhadap
penyakit-penyakit yang boleh dihidapi oleh pekerja-pekerja di sekitar lapangan
terbang. Antara pakej rawatan tersebut ialah seperti noise monitoring
yang akan dilakukan setahun sekali dalam memastikan pendengaran pekerja-pekerja
tidak terkesan daripada bunyi-bunyi enjin kapal terbang yang sangat kuat. Pihak
MAHB akan melantik konsultan daripada hospital luar untuk menjalankan rawatan
tersebut. Selain daripada aktiviti yang melibatkan kesihatan dan keselamatan di
tempat kerja, terdapat beberapa kempen yang dianjurkan oleh ibu pejabat MAHB di
Semenanjung telah diadakan di lapangan-lapangan terbang di sekitar Malaysia
antaranya ialah kempen pengagihan poster mengenai kesedaran kepentingan Safety
Management System (SMS) yang sebenarnya lebih berfokus kepada pihak pekerja
di MAHB sendiri. Pihak ibu pejabat juga akan mengadakan beberapa taklimat
penerangan mengenai Occupational Safety & Health (OSH) terhadap pekerja
MAHB untuk meningkatkan lagi kesedaran pekerja terhadap kepentingan Keselamatan
dan Kesihatan di tempat kerja.
3.0 CADANGAN
UNTUK MENGURANGKAN KESAN-KESAN KEMALANGAN PEKERJAAN
Pepatah ada menyatakan bahawa mencegah itu adalah
lebih baik dari merawat. Dalam mencegah kemalangan ini, pelbagai teori telah
dikeluarkan oleh pihak yang berkaitan dan yang paling popular ialah prinsip
pencegahan yang dikeluarkan oleh Kementerian Buruh dan Perkhidmatan Kebangsaan
UK, 1956. Walaupun sudah berusia hampir separuh abad, namun masih relevan.
Antara prinsip yang dinyatakan ialah :-
·
Kerjasama
pengurusan dengan pekerja mestilah berterusan dan bersungguh-sungguh.
·
Pemimpin
tertinggi dan semua peringkat mestilah menyokong langkah keselamatan yang
dilaksanakan.
·
Dasar
keselamatan dan kesihatan hendaklah jelas dan diketahui oleh semua peringkat.
·
Pengetahuan dan
kaedah terbaik mestilah digunakan.
Menurut Nor Azimah dan rakan-rakan (2014), beberapa
cadangan umtuk mengurangkan kesan-kesan kemalangan di tempat kerja boleh
dipraktikkan iaitu :-
3.1 Prinsip
Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994 (AKTA 514)
Akta
514 berasaskan konsep peraturan diri yang melibatkan sesiapa yang mewujudkan
risiko dan bekerja dengan risiko tersebut bertanggungjawab untuk memastikan
keselamatan dan kesihatan di tempat kerja. Mereka yang mewujudkan risiko ialah
majikan, manakala yang bekerja dengan risiko ialah pekerja.
4.1.1 Terdapat
empat objektif matlamat AKTA 514 iaitu :-
·
Memastikan
keselamatan, kesihatan dan kebajikan individu di tempat kerja terhadap risiko
keselamatan dan kesihatan berbangkit dari kegiatan individu di tempat kerja,
·
Melindungi
individu di tempat kerja selain daripada pekerja terhadap risiko keselamatan
dan kesihatan berbangkit daripada kegiatan pekerja,
·
Mempromosi
persekitaran pekerjaan kepada individu di tempat kerja yang boleh diadaptasi
untuk keperluan fisiologi dan kejiwaan.
·
Menyediakan
cara yang berkaitan perundangan keselamatan dan kesihatan agar ia bisa
berkembang untuk digantikan dengan sistem peraturan dan kod amalan industri
yang diluluskan dengan gabungan peraturan akta ini, direka khas untuk menyelenggarakan
dan menambahbaik piawai keselamatan dan kesihatan.
3.2 Pemantauan
Perubatan
Majikan
mesti memastikan setiap pekerjanya menjalankan kerja dalam keadaan selamat dan
sihat untuk mengelakkan risiko kepada kesihatan. Oleh itu, majikan mesti
memberikan perlindungan kepada pekerja mereka terhadap penyakit yang disebabkan
keaslian proses atau bahan yang digunakan dalam proses. Individu di bawah umur
16 tahun mesti dicegah daripada bekerja kerana akan mendatangkan risiko
kecederaan. Hal ini kerana pekerja akan terlibat dengan pekerjaan dengan risiko
khusus seperti yang tersenarai dalam Rajah 4.0, mereka mesti dilindungi oleh
majikan daripada risiko ke atas kesihatan. Bagi mencegah penyakit dan
kecederaan pekerjaan, majikan mestilah menjalankan pemantauan perubatan ke atas
pekerja khususnya kepada mereka yang terlibat dengan pekerjaan yang ada risiko
khas.
3.3 Pegawai Keselamatan dan Kesihatan
Pekerjaan
Tugas-tugas
pegawai keselamatan dan kesihatan mengikut akta adalah seperti yang berikut :-
a) Memberi
nasihat kepada majikan tentang langkah yang mesti di ambil demi kepentingan
keselamatan dan kesihatan orang yang digaji di tempat kerja.
b) Memeriksa
tempat kerja,
c) Menyiasat
sebarang kemalangan, hampir berlakunya kemalangan, kejadian bahaya, keracunan
pekerjaan atau penyakit pekerjaan yang berlaku di tempat kerja,
d) Membantu
majikan atau jawatankuasa keselamatan dan kesihatan menganjurkan dan
melaksanakan program keselamatan dam kesihatan pekerjaan di tempat kerja,
e) Menjadi
setiausaha kepada jawatankuasa keselamatan dan kesihatan,
f) Membantu
jawatankuasa keselamatan dan kesihatan dalam sebarang pemeriksaan di tempat
kerja,
g) Mengutip,
menganalisis dan mengekalkan perangkaan bagi sebarang kemalangan, kejadian
bahaya, keracunan pekerjaan dan keracunan penyakit yang telah berlaku di tempat
kerja,
h) Membantu
mana-mana pegawai menjalankan sebarang perkara berkenaan keselamatan dan
kesihatan di tempat kerja,
i) Menghantar
laporan keselamatan dan kesihatan kepada majikan pada setiap bulan dengan itu
majukan akan membincangkan laporan berkenaan dengan pegawai keselamatan dan
kesihatan selepas menerima laporan tersebut,
j) Sebarang
arahan mengenai keselamatan dan kesihatan pekerjaan yang berlaku dari semasa ke
semasa.
Keanggotaan jawatankuasa keselamatan dan
kesihatan pekerjaan ialah ;-
a) Pengerusi
– Majikan atau pembantunya.
b) Setiausaha
– Pegawai keselamatan dan kesihatan pekerjaan atau mana-mana anggota
jawatankuasa yang dipilih.
c) Wakil
Majikan – Dari jabatan yang terpilih.
d) Wakil
Pekerja – Dari jabatan yang terpilih.
3.4 Jawatankuasa Keselamatan dan Kesihatan
Akta 514
menghendaki majikan membentuk jawatankuasa keselamatan dan kesihatan di tempat
kerja bagi memastikan keselamatan, kesihatan dan kebajikan pekerja.
Jawatankuasa ini merupakan struktur rasmi organisasi yang majikan dan pekerja
boleh membincangkan dan menyelesaikan masalah keselamatan dan kesihatan di
tempat kerja. Rajah 5.0 menunjukkan syarat mewujudkan jawatankuasa keselamatan
dan kesihatan.
Rajah 5.0 : Dua syarat
untuk mewujudkan jawatankuasa keselamatan dan kesihatan.
Rujukan : Nor Azimah dan
rakan-rakan (2015), Modul BBSH4103 Pengurusan Hazad
Keahlian jawatankuasa, pemilihan ahli
jawatankuasa dan fungsi jawatankuasa adalah termaktub dalam Peraturan
Keselamatan dan Kesihatan (Jawatankuasa Keselamatan dan Kesihatan) 1996. Rajah
6.0 menjelaskan keahlian Jawatankuasa Keselamatan dan Kesihatan.
Rajah 6.0 : Keahlian
Jawatankuasa Keselamatan dan Kesihatan.
Rujukan : Nor Azimah
dan rakan-rakan (2014), Modul BBSH4103 Pengurusan Hazad
Fungsi
Jawatankuasa Keselamatan dan Kesihatan di tempat kerja adalah seperti berikut
:-
a) Menggubal
peraturan keselamatan dan kesihatan dan sistem kerja yang selamat,
b) Menyemak
keberkesanan program keselamatan dan kesihatan,
c) Menjalankan
kajian terhadap kecenderungan kemalangan, nyaris kemalangan, kejadian
berbahaya, keracunan pekerjaan atau penyakit pekerjaan yang berlaku di tempat
kerja, dan melaporkan ke majikan sebarang keadaan atau amalan yang tidak
selamat dan tidak sihat di tempat kerja bersama-sama dengan saranan untuk
tindakan pembetulan,
d) Menyemak
dasar keselamatan dan kesihatan di tempat kerja dan membuat syor kepada majikan
untuk sebarang semakan terhadap dasar berkenaan,
e) Memeriksa
tempat kerja paling kurang setiap tiga bulan bagi memastikan tiada sebarang
sangkaan tidak baik terhadap keselamatan dan kesihatan pekerja yang diambil
bekerja,
f) Menyiasat
sebarang kemalangan yang berlaku di tempat kerja,
g) Menyiasat
dan menyelesaikan sebarang aduan yang dibuat oleh pekerja terhadap sebarang
tindakan atau keadaan tempat kerja yang tidak selamat,
h) Membantu
majikan dalam sebarang persaingan, syarahan mengenai keselamatan dan kesihatan
atau sebarang kegiatan berkaitan keselamatan dan kesihatan,
i) Mengambil
pertimbangan terhadap perkara yang berikut :-
·
Sebarang
laporan yang dihantar oleh pegawai keselamatan dan kesihatan,
·
Audit
keselamatan yang dihantar oleh pegawai audit keselamatan dan kesihatan,
·
Laporan dan
kebenaran maklumat yang disediakan oleh pegawai keselamatan dan kesihatan,
·
Laporan oleh
agensi kerajaan yang lain mengenai perkara berkaitan dengan keselamatan dan
kesihatan di tempat kerja.
j) Membentuk
jawatankuasa kecil untuk membantu jawatankuasa dalam prestasi fungsinya.
Jawatankuasa keselamatan dan kesihatan
sepatutnya mengadakan mesyuarat setiap 3 bulan sekali. Namun, mesyuarat boleh
dipanggil dengan segera jika berlaku kemalangan yang mengakibatkan kehilangan
nyawa atau kecederaan parah. Majikan di tempat kerja sewajarnya menyediakan
tempat yang sesuai untuk jawatankuasa mengadakan mesyuarat dan memberikan
kebenaran kepada ahli jawatankuasa yang menghadiri mesyuarat di waktu kerja.
No comments:
Post a Comment